Blisko 4 lata temu na niniejszym blogu pojawił się artykuł “Formalności związane z zakupem wózka – krok po kroku”, w którym to znaleźć można było informację m.in. o obowiązujących wówczas uprawnieniach na wózki widłowe. Dziś, warto powrócić do tematu i przedstawić nowe zasady zdobywania zezwoleń na obsługę wózków jezdniowych.
Jakie przepisy regulują kwestie zdobywania uprawnień na wózki widłowe?
Podstawowym dokumentem regulującym zarówno funkcjonowanie, jak i obsługę wózków jezdniowych unoszących jest Ustawa o Dozorze Technicznym, wraz ze wszystkimi późniejszymi poprawkami oraz nowelizacjami. To właśnie ten dokument pierwotnie określał:
- zakres uprawnień operatorów wózków widłowych oraz tryb ich przyznawania,
- rodzaj urządzeń podległych dozorowi technicznemu,
- zasady modernizacji oraz eksploatacji pojazdów,
- formy dozoru technicznego,
- szczegóły dotyczące badań technicznych itd.
Sporo zmian w kwestii zdobywania uprawnień na wózki widłowe wniósł w życie 2019 rok. Na początek jednak przypomnijmy, jak wyglądała kwestia zdobywania zezwoleń przez operatorów do tej pory.
Przed rokiem 2019 wyróżniało się 3 kategorie uprawnień na wózki widłowe:
- IWJO – obejmującą wózki specjalizowane oraz wózki podnośnikowe z napędem z fotelem operatora, prowadzone i zdalnie sterowane;
- IIWJO – obejmującą pojazdy podnośnikowe z napędem, z fotelem operatora, prowadzone oraz zdalnie sterowane;
- IIIWJO – obejmującą wyłącznie urządzenia unoszące z napędem prowadzone (czyli proste paleciaki elektryczne) lub zdalnie sterowane.
Raz zdobyte uprawnienia przed komisją Urzędu Dozoru Technicznego obowiązywały na terenie całego kraju bezterminowo. Brak państwowych uprawnień nie stanowił jednak przeszkody do podejmowania pracy w charakterze operatora wózka widłowego. Możliwe było zdobycie także zakładowych uprawnień imiennych, które wydawał na czas pracy w zakładzie kierownik zakładu (lub inna uprawniona do tego osoba). Uprawnienia zakładowe obowiązywały tylko w miejscu pracy i w czasie trwania umowy. Co zmieniło się w 2019 roku?
Koniec imiennych uprawnień na wózki widłowe
Zmiany w przepisach wprowadzone wraz z nowelizacją rozporządzenia ministra przedsiębiorczości z 2019 roku całkowicie wyeliminowały możliwość ubiegania się o imienne uprawnienia na wózki widłowe wydawane przez zakłady pracy. Oznacza to, że pracodawcy nie mogą już prowadzić wewnętrznych szkoleń ani wydawać firmowych zezwoleń dla operatorów. Obecnie każdy operator wózka widłowego musi zdobyć zaświadczenie kwalifikacyjne wydane przez Urząd Dozoru Technicznego (UDT) po zaliczeniu egzaminu. Dotyczy to obsługi zarówno wózków podnośnikowych prowadzonych, jak i pozostałych wózków jezdniowych podnośnikowych, z wyjątkiem wózków specjalizowanych.
Aby uzyskać uprawnienia, kandydat musi przejść odpowiedni kurs na wózki widłowe oraz zdać egzamin teoretyczny (z testem jednokrotnego wyboru) i praktyczny. To nowe podejście zapewnia wyższe standardy bezpieczeństwa i ujednolica kwalifikacje wymagane na stanowisku operatora wózka widłowego.
Do kiedy są ważne imienne zezwolenia na pracę?
W 2019 aktualizowano nowe terminy, po których imienne zezwolenia, wydane przez zakłady pracy nie będa już ważne. Termin ważności uprawnień zależny jest wyłącznie od tego, kiedy zostały wydane.
- Imienne uprawnienia wydane przed 31.12.2004 rokiem są ważne do końca roku 2023.
- Zezwolenia na pracę wydane pomiędzy 1.01.2005 a 31.12.2014 są ważne do końca roku 2026.
- Uprawnienia zakładowe nabyte pomiędzy 1.01.2015 a 10.08.2018 tracą ważność z końcem roku 2027.
Uprawnienia na wózki widłowe obecnie
Wprowadzono dwa główne typy uprawnień zamiast trzech dotychczasowych kategorii:
- wózki jezdniowe podnośnikowe, z wyłączeniem specjalizowanych – uprawnienia te pozwalają na obsługę wszystkich typów wózków podnośnikowych, bez ograniczeń dotyczących wysokości podnoszenia czy maksymalnego udźwigu. Obejmują również wózki prowadzone ręcznie lub zdalnie sterowane.
- wózki podnośnikowe specjalizowane – te uprawnienia umożliwiają obsługę wszystkich rodzajów wózków podnośnikowych, w tym specjalistycznych, które ze względu na swoją specyfikę mogą wymagać dodatkowych umiejętności i wiedzy.
Wybór odpowiedniego typu uprawnień należy dostosować do charakterystyki pracy oraz rodzaju wózków wykorzystywanych w firmie.
Zmiany w nowelizacji ustawy o dozorze technicznym
Nowelizacja ustawy o dozorze technicznym z 1 czerwca 2019 roku wprowadziła kluczowe zmiany dotyczące uprawnień, które operator wózka widłowego oraz innych urządzeń technicznych musi uzyskać. Najważniejszą zmianą było wprowadzenie terminowości uprawnień, które teraz są wydawane na okres od 5 do 10 lat, w zależności od typu wózka jezdniowego podnośnikowego. Zasady te obowiązują zarówno operatorów wózków widłowych, jak i osoby zajmujące się konserwacją urządzeń technicznych.
Po upływie tego okresu, aby kontynuować wykonywanie zawodu operatora wózka widłowego, konieczne jest przedłużenie zaświadczenia kwalifikacyjnego po spełnieniu określonych warunków. Rodzaje uprawnień na wózki obejmują m.in. wózki unoszące i wózki podnośnikowe prowadzone, z wyłączeniem wózków specjalistycznych i wózków ciągnikowych.
Zasady uzyskiwania uprawnień obejmują zaliczenie egzaminu teoretycznego i praktycznego. Egzamin teoretyczny ma formę testu jednokrotnego wyboru, a praktyczny obejmuje manewry związane z obsługą wózków jezdniowych. Uprawnienia UDT muszą być odnawiane w odpowiednim terminie, co poprawia standardy bezpieczeństwa i kwalifikacji w pracy z wózkami widłowymi.
5-letni okres ważności uprawnień
W przypadku operatorów 5-letni okres ważności uprawnień na wózki widłowe dotyczy bardzo szerokiej grupy pojazdów, do których należą m.in:
- wózki jezdniowe unoszące o mechanicznym napędzie wyposażone w wysięgnik;
- wózki jezdniowe unoszące o mechanicznym napędzie i operatorem unoszonym razem z ładunkiem;
- ruchome podesty przejezdne;
- suwnice;
- wciągarki oraz wciągniki;
- różnego typu żurawie (z wyłączeniem żurawi stacjonarnych, przewoźnych i przenośnych).
Jak wspomniano 5-letni okres ważności uprawnień obejmuje także konserwatorów wózków widłowych zajmujących się naprawą:
- wózków jezdniowych z mechanicznym napędem;
- podestów ruchomych i platform roboczych;
- suwnic;
- wciągarek i wciągników;
- żurawi (z wykluczeniem żurawi stacjonarnych).
10-letni okres ważności uprawnień
Uprawnienia o 10letniej ważności dotyczą operatorów:
- wózków jezdniowych o mechanicznym napędzie bez wysięgnika i możliwości unoszenia pracowników wraz z ładunkiem;
- różnego typu podestów ruchomych (stacjonarnych, wiszących, masztowych, umieszczonych na pojazdach kolejowych);
- żurawi wykluczonych w pierwszym typie uprawnień (czyli stacjonarnych, przewoźnych oraz przenośnych).
W przypadku uprawnień dla konserwatorów wózków widłowych, zezwolenia na okres 10-ciu lat obowiązują tylko i wyłącznie pracowników zajmujących się naprawą żurawi stacjonarnych.
Do kiedy są ważne zdobyte przed 2019 uprawnienia na wózki widłowe?
Co istotne, tak samo jak w przypadku imiennych uprawnień na wózki widłowe, tak jak i w przypadku państwowych – ważność zdobytych zezwoleń będzie wygasać. Jednak w stosunku do uprawnień UDT, zdecydowano na wprowadzenie jednolitych zasad dla wszystkich operatorów, bez wyszczególniania okresów, kiedy to zdali oni egzaminy na wózki widłowe. Obecnie, ważność uprawnień UDT na wózki widłowe dla wszystkich operatorów, którzy zezwolenia zdobyli przed 1.01.2019 wynosi 5 lat liczone od tej właśnie daty. Po upłynięciu tego okresu, operatorzy wózków jezdniowych będą musieli postarać się o przedłużenie swoich uprawnień. Jak to zrobić, opiszemy w dalszej części artykułu.
Jak zdobyć uprawnienia na wózki widłowe?
Zarówno rezygnacja z imiennych, zakładowych uprawnień na wózki widłowe, jak i wprowadzenie okresu ważności uprawnień UDT miały na celu podniesienie i ujednolicenie standardów związanych z bezpieczeństwem obsługi wózków jezdniowych unoszących.
Niezmienne pozostają wymagania stawiane przyszłym operatorom wózków widłowych. Kandydat na to stanowisko musi:
- mieć ukończone 18 lat;
- posiadać minimum podstawowe wykształcenie;
- zdobyć zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do obsługi wózków widłowych.
W celu uzyskania uprawnień należy zdać egzamin przed komisją UDT (składający się z części teoretycznej i praktycznej). Dotyczy zarówno pytań z zakresu:
- przepisów;
- budowy wózków widłowych;
- mechanizmów działania oraz prowadzenia pojazdów unoszących (więcej na ten temat możesz dowiedzieć się z artykułu “Jak to się robi? Czyli instrukcja obsługi wózka widłowego dla każdego!”).
Okres ważności uprawnień obowiązuje w zależności od kategorii pojazdu na 5 lub 10 lat. Po upływie tego czasu, zezwolenia na obsługę wózków tracą swoją ważność. Nie oznacza to jednak, że każdy operator musi co 5 lat ponownie podchodzić do egzaminu na wózki widłowe. Wystarczy, że odpowiednio wcześnie zadba o przedłużenie ważności uprawnień na wózki widłowe.
Jak przedłużyć uprawnienia na wózki widłowe?
Aby przedłużyć uprawnienia operatora wózków widłowych, wydane zgodnie z rozporządzeniem ministra przedsiębiorczości, operator musi spełnić kilka warunków. Przede wszystkim należy złożyć wniosek o przedłużenie kwalifikacji na co najmniej 3 miesiące przed upływem okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych. Wniosek można złożyć zarówno pisemnie, jak i online. Konieczne jest także złożenie oświadczenia, że operator przez co najmniej 3 z ostatnich 5 lat pracował przy użytkowaniu wózków jezdniowych podnośnikowych lub innych urządzeń, takich jak wózki podnośnikowe prowadzone czy wózki wysokiego składowania. Dotyczy to również wózków z mechanicznym napędem podnoszenia. Dzięki temu, operator może kontynuować wykonywanie zawodu operatora bez konieczności ponownego zaliczenia egzaminu.
Podsumowanie
Obecnie zdobycie uprawnień na wózki widłowe wymaga zdania egzaminu państwowego organizowanego przez Urząd Dozoru Technicznego (UDT). Uprawnienia mają ważność od 5 do 10 lat, w zależności od typu wózka – wózki podnośnikowe z wysięgnikiem mają krótszy termin ważności, a wózki bez wysięgnika dłuższy. W celu przedłużenia uprawnień operator musi udokumentować pracę przez co najmniej 3 lata w ciągu ostatnich 5 lat. Zrezygnowano z wewnętrznych, zakładowych uprawnień, a wszystkie nowe licencje są wydawane przez UDT, co ma na celu poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zwiększenie kwalifikacji zawodowych.
